Şempanzelerin Örgütlü İsyanı!
Şempanzelerin işeme alışkanlıkları, sadece içsel faktörlere değil aynı zamanda birbirlerine de bağlı gibi görünüyor. Yapılan araştırmalar, işeme zamanlamalarının sık sık eş zamanlı olduğunu ortaya koyuyor. Bu durum, işemenin rastgele bir olay olmadığını, aksine bulaşıcı bir niteliğe sahip olduğunu düşündürüyor.
Bulaşıcı İşeme: Şempanzelerdeki Sıradışı Davranış
Hayvanlar âleminde, genellikle bulaşıcı davranış denildiğinde akla hapşırma, esneme ya da panik benzeri kitlesel histeri gelir. Ancak bir şempanzenin işemeye başladığında diğerlerinin de aynı davranışı sergilemesi, bilim dünyasında yeni bir tartışma başlattı. Bulaşıcı işeme, hem insanlarda hem de şempanzelerde gözlemlenen bir olgu olarak dikkat çekiyor.
BİRLİKTE İŞEMEK
Kyoto Üniversitesi’nden yapılan bir araştırmada, Japonya’daki Kumamoto Barınağı’nda yaşayan 20 şempanzenin davranışları incelendi. Şempanzeler arasında işeme davranışının bulaşıcı olduğu ve gruplar içinde bu davranışın yayıldığı gözlemlendi. Özellikle bir şempanze işemeye başladığında, çevresindekilerin de kısa süre içinde işemeye başlama olasılığının arttığı belirlendi.
BULAŞICI EYLEM
İlginç bir şekilde, işemenin rastgele bir eş zamanlılık olmadığı ortaya çıktı. Araştırmacılar, işemenin genellikle ilk başlayan bireyin yakınında bulunan şempanzelerde daha sık tetiklendiğini tespit etti. Bu durum, bulaşıcı işemenin taklit olabileceği gibi daha derin bir biyolojik ve sosyal işlevi de olabileceği hipotezini güçlendirdi.
ALT RÜTBELER ÜSTE UYUYOR
Araştırmacılar, düşük rütbedeki şempanzelerin, üst rütbedeki bir şempanzenin işemeye başladıktan hemen sonra işemeye koyulma olasılığının daha yüksek olduğunu belirledi. Bu durum, grup içindeki hiyerarşik yapıların bulaşıcı işeme davranışını etkilediğini gösterdi. Araştırmacılar, bu davranışın grup içi koordinasyon tekniği olabileceği üzerinde de duruyor.
YENİ TARTIŞMALARA YOL AÇACAK
Şempanzelerdeki bulaşıcı işeme davranışı, sadece taklit olarak görülmeyip grup içi eşgüdüm, kolektif hareketin planlanması veya sosyal statü sinyalleri gibi işlevlere hizmet edebileceği düşünülüyor. Bu bulgular, hayvan davranışlarını anlama ve insan kültürlerine paralellik kurma çabalarını zenginleştiriyor. Araştırmacılar, daha kapsamlı veri toplamayı ve farklı primat türleri üzerinde detaylı analizler yapmayı planlıyor. Bulaşıcı işeme davranışının, hayvanlar arasında ortak bir kural setinin parçası olabileceği düşünülüyor ve bu konuda yeni tartışmaların başlaması bekleniyor.