Ekin Aktaş - @anthroalaska

ZooMS denen bu teknik, kemik ve diş gibi sert biyolojik materyallerde bulunan proteinleri analiz ederek, materyalin hangi hayvana ait olduğunu belirlemeye yarıyor. Arkeolojik ve paleontolojik çalışmalarda oldukça önemli bir rol oynayan bu teknoloji, geleneksel yöntemlere meydan okuyor. 

Arkeolojik kazılarda bulunan kemiklerin türlerini belirlemek genellikle zor olabiliyor. Yıpranmış veya parçalanmış kemikler, morfolojik analizlerle tanımlanamayabilir. Özellikle küçük memelilerin kemikleri birbirine çok benzer ve türleri ayırt etmek neredeyse imkansız olabilir. 

ZooMS, bu sorunları çözmek için devreye giriyor. Bu yöntem, antik kemiklerin ve diğer biyolojik materyallerin taksonomik kökenini belirlemeyi amaçlıyor. İlk adım olarak kemiklerden kolajen çıkarılıyor ve kütle spektrometrisi ile analiz edilerek hayvan türlerine özgü peptit izleri elde ediliyor. Bu sayede kemiklerin hangi hayvana ait olduğu tespit edilebiliyor. 

PEKİ KOLAJEN NASIL ÇIKARILIYOR?

Kemik örneği temizleniyor ve küçük bir numune alınıyor. Bu numune, genellikle dişçi matkabı ile alınan 20 mg ile 100 mg arasında değişiyor. 

Kolajen, kemiklerin ana yapısal bileşeni olduğundan zamanla oldukça iyi korunabiliyor. Enzimatik sindirim sayesinde kolajen peptitlere ayrılıyor ve kütle spektrometrisi ile analiz ediliyor. Bu analizler sayesinde numunenin hangi türe ait olduğu belirlenebiliyor. 

ZOOMS’İN AVANTAJLARI VE ZORLUKLARI

ZooMS, antik protein analizi için güçlü bir araç olmasına rağmen bazı avantajlara ve zorluklara sahip. 

AVANTAJLAR:

Yüksek Hassasiyet: ZooMS, az miktarda numune ile doğru sonuçlar verebilir, bu da antik numunelerin korunması açısından büyük bir avantajdır. 

Hızlı ve Etkili: Geleneksel analizlerden daha hızlı ve etkili sonuçlar sağlar. 

Geniş Uygulama Alanı: Hem arkeolojik hem de paleontolojik çalışmalarda geniş bir yelpazede kullanılabilir. 

ZORLUKLAR:

Yüksek Maliyet: Kütle spektrometrisi teknolojileri pahalı olabilir ve her laboratuvarda bulunmayabilir. 

Veri Yorumlama: Elde edilen verilerin doğru bir şekilde yorumlanması gerekmektedir, aksi takdirde yanlış sonuçlar elde edilebilir. 

Protein Bozulması: Bazı durumlarda proteinlerin bozulması, analizlerin doğruluğunu etkileyebilir. 

ZOOMS’İN GELECEĞİ: GELİŞEN TEKNOLOJİLER

ZooMS, bilimsel araştırmalara önemli katkılar sağlamaya devam ediyor. Gelişen teknolojilerle veri tabanları genişliyor ve daha hızlı sonuçlara ulaşılıyor. Proteomik ve genomik analizlerle entegre edilmesi, gelecekte daha kapsamlı araştırmaların yapılmasını sağlayabilir. Bu da bilimsel bilgiye katkıda bulunmanın yanı sıra kültürel mirasın korunmasına ve insanlık tarihinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir.